Mamy przyjemność zaprezentować cykl aranżacji wystaw czasowych naszego autorstwa, zaprojektowanych dla Muzeum Sztuki w Łodzi ( MS ² ). Dzięki ścisłej współpracy z Muzeum Sztuki w Łodzi przygotowaliśmy projekty wykonawcze na bazie których w latach 2008 – 2012 udało się zrealizować 5 wystaw o indywidualnym charakterze.

WYSTAWA KATARZYNA KOBRO/LYGIA CLARK

Wystawa Katarzyna Kobro/Lygia Clark to projekt konfrontujący ze sobą twórczość dwóch wielkich postaci dwudziestowiecznej kultury – artystek, których dokonania na trwałe weszły do kanonu światowej sztuki. Katarzyna Kobro (1898-1951), rzeźbiarka, malarka i teoretyk sztuki uchodzi za jedną z najwybitniejszych przedstawicielek polskiej i światowej awangardy konstruktywistycznej. Lygia Clark (1920-1988), natomiast, to bodaj najbardziej znana na świecie południowoamerykańska artystka związana z międzynarodowym ruchem neoawangardy. Wystawa w Muzeum Sztuki inicjuje swego rodzaju dialog dwóch silnych i niezależnych osobowości artystycznych, wirtualną rozmowę toczoną przez dzieła mimo tysięcy kilometrów i dziesięcioleci dzielących ich autorki. 

Działania artystyczne Kobro i Clark spotykają się na kilku płaszczyznach. Najbardziej oczywistą jest konstruktywizm, który Kobro współtworzyła, a który dla Clark był zasadniczym punktem wyjścia. Tym, co łączy obie artystki, jest jednak również fakt, że ich twórczość wykraczała poza limity wyznaczane przez racjonalizm i mechanicyzm konstruktywistycznej myśli. Ich uwagę skupiała relacja między ciałem a przestrzenią, sposób, w jaki wzajemnie się określają. Polską artystkę zainteresowania te doprowadziły do Kompozycji przestrzennychtworzonych w relacji do ruchu ciała w przestrzeni. Z kolei artystkę z Brazylii przywiodły do działań włączających ciało widza w proces powstawania dzieła, a w dalszym etapie do terapeutycznych praktyk, których wyłącznym adresatem staje się cielesność, a ściślej psychosomatyczna całość, jaką stanowi człowiek. 

Konfrontacja prac artystek stawia pytanie o ukryty potencjał, który tkwi w konstruktywizmie. Dlatego też w ramach wystawy zostały zestawione z jednej strony Kompozycje i Rzeźby przestrzenne oraz Rzeźby abstrakcyjne– stanowiące trzon twórczości Kobro, z drugiej prace reprezentujące niemalże całą twórczość Clark od 1954 r. z włączeniem akcji publicznych i seansów terapeutycznych. 

Punktem wyjścia dla tej konfrontacji jest intrygująca interakcja zachodząca między kreowanymi przez artystki wizjami świata i relacji, w jakich pozostaje do niego człowiek. Dialog na gruncie teoretycznym dopełniają paralele na poziomie wizualnego języka konstruktywizmu. Im dedykowana jest pierwsza część wystawy. Kolejna, poświęcona w całości dokonaniom Lygii Clark, kieruje uwagę na możliwości rozwinięcia konstruktywizmu mniej oczywiste, niż te, z którymi na ogół kojarzy się postkonstruktywizm lat 60. i 70. Prezentowane w drugiej części wystawy fotografie i zapisy filmowe ukazują przeniesienie akcentów w sztuce Clark z tworzenia obiektów na działanie. Interaktywne repliki prac (np. z cyklu Bichos) pozwalają natomiast przekonać się, jaką rolę brazylijska artystka przypisywała obiektom w kształtowaniu szczególnego sensualnego, cielesnego doświadczenia. 

Wystawa w ms² to pierwsza w Polsce prezentacja dorobku Lygii Clark. Zarazem –próba reinterpretacji zależności zachodzących między myśleniem awangardowym i neoawangardowym. I wreszcie – pretekst do pytania o kierunek, w jakim mogłaby się rozwinąć twórczość Katarzyny Kobro, gdyby nie została przerwana zbyt wcześnie.

Kurator: Jarosław Suchan

Współpraca kuratorska: Alessandra Clark 

Konsultacja naukowa: Paolo Herkenhof

źródło: Muzeum Sztuki w Łodzi | Katarzyna Kobro/Lygia Clark

POLAK, ŻYD, ARTYSTA. TOŻSAMOŚĆ A AWANGARDA

Niemal wszystkie ruchy awangardowe deklarowały swój internacjonalizm i obojętność na narodowe, etniczne czy religijne różnice. Podmiotem ich programów i adresatem ich działań była jednostka wyzwolona z narzucanych przez macierzystą kulturę ograniczeń. Artyści awangardowi czuli się – i faktycznie byli – członkami wielkiej postępowej międzynarodówki. Ich ideologia była zwrócona w przyszłość, a praktyka artystyczna manifestowała na ogół momenty zerwania z kulturową przeszłością. Wydawać by się mogło, zatem, że rozpatrywanie awangardy w odniesieniu do rodzimych kultur jej twórców nie znajduje uzasadnienia. Czy jednak rzeczywiście?

Na to pytanie stara się odpowiedzieć wystawa, której tematem jest tożsamość awangardowego artysty żydowskiego pochodzenia oraz sposób, w jaki odciska się ona w dziele. Wystawa pyta o to, jak owa tożsamość jest konstruowana, jaki rodzaj wspólnotowych doświadczeń ją określa, jak silnie determinuje ją przynależność do kultury diaspory a jak bardzo wysiłki zmierzające do jej przekroczenia. Celem wystawy jest pokazanie szerokiego spektrum postaw: od modernizacyjnych, zmierzających do stworzenia „nowej narodowej sztuki żydowskiej”, poprzez kultywujące etos awangardowy, ale w ramach własnego środowiska, aż po postawy asymilacyjne, odrzucające kontekst własnej kultury, postawy identyfikacji z polską bądź międzynarodową sceną awangardową. Obok prac artystów Jung Idysz (Jankiel Adler, Marek Szwarc, Mojżesz Broderson), prezentuje dzieła artystów związanych z formizmem (Henryk Gottlieb), ruchem konstruktywistycznym (Henryk Berlewi, Teresa Żarnowerówna, Samuel Szczekacz), surrealizującym „artesem” (Ludwik Lille, Marek Włodarski) oraz radykalnie lewicową „Grupą Krakowską” (Jonasz Stern, Sasza Blonder). Obok malarstwa, grafiki i rzeźby, wystawa odnosi się również do zjawisk z obszaru awangardy teatralnej i muzycznej. Wystawie towarzyszy publikacja książkowa z tekstami najwybitniejszych światowych specjalistów zajmujących się tematyką żydowskiej kultury awangardowej oraz międzynarodowa konferencja temu poświęcona. 

kuratorzy: Joanna Ritt, Jarosław Suchan

Wystawa została objęta Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego.

żródło: Muzeum Sztuki w Łodzi | Polak, Żyd, Artysta. Tożsamość a Awangarda.

MODERNIZACJE 1918-1939. CZAS PRZYSZŁY DOKONANY

W okresie międzywojnia podjęto próbę budowania modernistycznej Europy Środkowo-Wschodniej złożonej z niepodległych państw, starając się znaleźć dla nich miejsce wśród cywilizacyjnego centrum. Mimo, iż pozostało projektem niedokończonym, dwudziestolecie międzywojenne stworzyło podstawy nowej tożsamości regionu, kwestionując tezę o jego marginalnym znaczeniu dla „epoki nowoczesnej”. W Muzeum Sztuki prezentowane są najważniejsze przykłady modernizacji w dziedzinach sztuk wizualnych, architektury i wzornictwa, świadcząc o ich znaczeniu dla ukształtowania nowoczesnego oblicza „Nowej Europy”.

Ukształtowana po 1918 roku polityczna mapa Europy nie miała historycznych precedensów. Między morzami Bałtyckim i Adriatyckim powstały Czechosłowacja, Jugosławia, Łotwa, Estonia, a nowe granice określały terytoria Polski, Litwy i Węgier. Każdy z tych krajów, dążąc do znalezienia się w centrum nowoczesności, poszukiwał rozwiązań modernizacyjnych. Do ich promowania, ale i kształtowania wykorzystano współczesną sztukę, architekturę i wzornictwo. Przyszłość stawała się już nie odległą perspektywą, ale codziennym doświadczeniem, a w modernizacyjnych ośrodkach obowiązywał „czas przyszły dokonany”.

Związki sztuki i modernizacji miały różne oblicza. Rewolucja węgierska w 1919 roku po raz pierwszy wykorzystała sztukę nowoczesną w celach propagandowych. Artyści – zamiast obrazów – tworzyli plakaty agitacyjne, monumentalne freski i oprawy uroczystości 1-majowych. Jeszcze bardziej radykalne były działania awangardy jugosłowiańskiej, skupionej wokół pisma „Zenit”, która głosiła wizję „bałkanizacji Europy” – poprzez destrukcję śródziemnomorskiej tradycji i przejęcie władzy przez barbarogeniusza.

Ważnym elementem modernizacji były realizacje modelowych miast, traktowanych jako wzorzec nowoczesności dla całego kraju. W Czechosłowacji takim miejscem stał się Zlin – imperium Tomasza Baty. Wokół fabryki butów wybudowano nowe osiedla, szkoły, internaty, całą infrastrukturę kulturalną i socjalną, które unowocześnić miały nie tylko przestrzeń publiczną, ale i życie prywatne. W Polsce pomnikiem nowoczesności stała się Gdynia – nowoczesny port i modernistyczne miasto, duma II RP, symbol dynamicznie rozwijającego się kraju i jego ambitnych celów. Nowoczesna architektura i przemysł stały się także źródłem inspiracji dla malarzy i fotografów, którzy uwieczniali życie „nowego człowieka”. 

Wystawa „Modernizacje 1918-1939. Czas przyszły dokonany” to prawie 3-miesięczny projekt, łączący w sobie ekspozycję, serię wykładów i projekcji na temat społecznego i filozoficznego wymiaru modernizacji w dwudziestoleciu międzywojennym oraz rozbudowany program edukacyjny. W muzeum prezentowane jest ponad 300 obiektów: obrazy, rysunki, grafika, plakaty, fotografie, fotomontaże, rzeźby, ale też filmy reklamowe i… buty. Obiekty architektoniczne obecne są pod postacią zdjęć archiwalnych i modeli. Eksponaty na wystawę pochodzą z muzeów i kolekcji prywatnych z Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Węgrzech, Słowenii, Chorwacji i Serbii; większość z nich nie była dotąd pokazywana polskiej publiczności. Seria wykładów zorganizowana została we współpracy z Uniwersytetem Łódzkim. Studenci mogą zaliczać zajęcia w Muzeum jako kurs uniwersytecki. Program edukacyjny stworzony jest z myślą o czterech grupach odbiorców. W ramach akcji „Miastorób” najmłodsi tworzą w Muzeum makietę utopijnego miasta. Nieco starsi, wraz z rodzicami, budują futuro-machiny. Gimnazjaliści i licealiści mogą – na zamówienie – wziąć udział w warsztatach „Reklama krzepi”. Dorośli natomiast w ramach spotkań „Ala ma utopię” deszyfrują książki z dzieciństwa. Wystawie towarzyszy publikacja naukowa dr Andrzeja Szczerskiego – „Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej 1918-1939".

kurator: Andrzej Szczerski

źródło: Muzeum Sztuki w Łodzi | Modernizacje 1918-1939. Czas przyszły dokonany

DŹWIĘKI ELEKTRYCZNEGO CIAŁA. EKSPERYMENTY W SZTUCE I MUZYCE W EUROPIE WSCHODNIEJ 1957-1984

Wystawa „Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957-1984” stanowi pierwszą próbę ujęcia skomplikowanych zależności między eksperymentalną muzyką i sztukami wizualnymi w Europie Wschodniej od lat pięćdziesiątych. Zaprezentowane zostaną filmy eksperymentalne, rzeźby dźwiękowe, instalacje oraz partytury najważniejszych i najbardziej innowacyjnych artystów tego okresu.

Wiele z ważnych realizacji dla mariażu muzyki i sztuk wizualnych w Europie Wschodniej już nie istnieje. Rekonstrukcja jego dziejów wymaga zatem również rekonstrukcji prac, które dokonane są przy współpracy z artystami i z dbałością o wierność założeniom. Muzeum Sztuki w Łodzi udostępnia zwiedzającym dwie legendarne prace: Same tranzystory Szabolcsa Esztényi'ego i Krzysztofa Wodiczki z 1969 roku oraz Kompozycję przestrzenno-muzyczną Teresy Kelm, Zygmunta Krauze i Henryka Morela z 1968 roku.

Punktem wyjścia dla wystawy jest Eksperymentalne Studio Polskiego Radia założone przez Józefa Patkowskiego w 1957 roku. Było ono nie tylko symbolem zmiany nastawienia władz do muzyki elektroakustycznej, lecz również inkubatorem współpracy pomiędzy artystami wizualnymi i kompozytorami w dążeniu do nowoczesności symbolizowanej przez totalne dzieło sztuki. Nowy model rewolucji naukowo-technologicznej otworzył drogę do środków przeznaczonych na eksperymenty artystyczne w wielu krajach bloku. Warszawskie studio stało się również wzorem dla innych ośrodków, takich jak m.in.: Studio Nowej Muzyki (Új Zenei Stúdió) oraz Studio Elektroniczne Radia Belgrad (Elektronski Studio Radio Beograda). Ponieważ, oprócz działalności autonomicznej, miały służyć również przygotowywaniu ścieżek dźwiękowych na potrzeby kinematografii, były oczywistym miejscem spotkań artystów różnych dziedzin sztuki. Współpraca inżynierów, architektów, artystów i muzyków owocowała również w pionierskich projektach monumentalnych i niezrealizowanych konstrukcji akustycznych, w których projektowaniu brali udział na przykład: Oskar Hansen, Alex Mlynárčik czy Aleksandar Srnec. Te wizjonerskie projekty były również wyrazem wiary w sojusz różnych sztuk przy wsparciu władz poszczególnych państw na wschód od muru berlińskiego.

Powstające pod wpływem Johna Cage'a, Fluxusu oraz poezji konkretnej, partytury graficzne były innym wyrazem dążenia do łączenia muzyki ze sztukami wizualnymi. Świadomi estetycznej roli przypadku kompozytorzy śmiało wkraczali w świat happeningu, performansu oraz instalacji dźwiękowych, a ich postawa może być odczytywana również jako ruch o nastawieniu demokratyzującym, który składał w ręce słuchacza i wykonawcy narzędzia do kształtowania utworu muzycznego. Obecne na wystawie prace m.in. Zygmunta Krauze, Katalin Ladik, Bogusława Schaeffera, czy Milana Grygara stanowią przykłady tej tendencji.

Związek pomiędzy eksperymentem muzycznym i wizualnym nie zawsze był jednak dziełem entuzjazmu i wiary w podmiotowość w krajach demokracji ludowej. Tak jak dla kompozytorów muzyki konkretnej łatwo poddająca się manipulacjom taśma magnetofonowa była symbolem wolności jednostki, tak na przykład dla Krzysztofa Wodiczki radio tranzystorowe i przestrzeń fal radiowych były narzędziami zniewolenia. Wystawa prezentuje zatem również wizje, w których optymizm pierwszej fali eksperymentów został zastąpiony przez pesymizm związany z medium dźwięku i jego roli w rozwoju socjalizmu.

Neo-konstruktywistyczna, świetlna i kinetyczna sztuka, cybernetyczny design, muzyka konkretna i elektroakustyczna były obszarami wzmożonej kreatywności i eksperymentu w Europie Wschodniej w latach '60 i '70. Awangardowi artyści i kompozytorzy zaczęli badać estetyczne możliwości elektroniki i taśmy magnetycznej, korzystając z możliwości oferowanych przez rozluźnienie kontroli nad sztuką po upadku stalinizmu i zachętę władz dla badań nad cybernetyką, elektroniką i informatyką.

Artyści:
Milan Adamčiak, Walerian Borowczyk, Attila Csernik, Dubravko Detoni, Andrzej Dłużniewski, Szabolcs Esztényi, Bułat Galejew, Milan Grygar, Zofia & Oskar Hansen, Zoltán Jeney, Teresa Kelm, Andras Klausz, Milan Knížák, Kolektywne Działania, Komar & Melamid, Włodzimierz Kotoński, Grzegorz Kowalski, György Kovásznai, Andrzej Kostenko, Zygmunt Krauze, Katalin Ladik, Jan Lenica, Dóra Maurer, Henryk Morel, Andrzej Pawłowski, Imre Póth, Vladan Radovanović, Józef Robakowski, Jerzy Rosołowicz, Eugeniusz Rudnik, Bogusław Schaeffer, Aleksandar Srnec, Cezary Szubartowski, VAL (Ľudovít Kupkovič, Viera Mecková, Alex Mlynárčik), László Vidovszky, Krzysztof Wodiczko.

Kuratorzy: David Crowley i Daniel Muzyczuk

źródło: Muzeum Sztuki w Łodzi | Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957-1984

DLA WAS / FOR YOU

W jeszcze większym stopniu niż zazwyczaj ta wystawa została stworzona z myślą o naszej publiczności. Specjalnie DLA WAS prezentujemy dzieła sztuki, które w szczególny sposób uzupełniają i rozwijają naszą Kolekcję Sztuki XX i XXI w. Dzięki nim może ona jeszcze żywiej uczestniczyć w formowaniu współczesności, prezentując najbardziej aktualne przykłady międzynarodowej twórczości. Wszystkie prace udało nam się zakupić w minionym roku dzięki programowi Narodowe Kolekcje Sztuki Współczesnej prowadzonemu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Tytułowy zwrot DLA WAS stanowi odwrócenie tytułu jednej z prac prezentowanych na wystawie. Monica Bonvicini w instalacji świetlnej "Not for you" eksponuje siłę zdecydowanej, a jednocześnie wieloznacznej, odmowy. Na przekór tej asertywności, a dzięki swojej atrakcyjnej formie, praca ta przyciąga wzrok i przykuwa uwagę, stając się swoistym znakiem zachęty. Odmowa zawarta w treści zostaje odwrócona w blasku formy. W jeszcze intensywniejszą grę odwróceń chcemy wciągnąć naszych widzów przy pomocy pozostałych prac na wystawie.

Stanowi ona uzupełnienie i rozwinięcie stałej ekspozycji, w której Kolekcja Sztuki XX i XXI w. prezentowana jest w czterech częściach, odwołujących się do kluczowych doświadczeń ludzi ostatnich czasów. Opisujemy te doświadczenia używając takich pojęć jak: ciało, uraz, proteza oraz utopia, konstrukcja, polityczność bądź oko, obraz, rzeczywistość i wreszcie obiekt, fetysz, fantazmat. A teraz dołączamy do kolekcji Muzeum Sztuki dzieła stanowiące konfrontację z doświadczeniami, które dają się scharakteryzować przez trzy słowa: starcia, odwrócenia, nadzieje.

Starcia — określają zaangażowanie sztuki w najbardziej istotne napięcia i konflikty zrodzone przez dramatyczne transformacje ekonomiczne, społeczne i polityczne ostatnich czasów. Odwrócenia — określają strategie działania artystów próbujących realizować politykę sztuki jej bezbronnymi, ale nie bezskutecznymi, środkami. Nadzieje — określają cel artystycznego zaangażowania, wiążąc twórczość z próbą zmiany na lepsze.

Wystawa DLA WAS stanowi zaproszenie do udziału w starciach sztuki, przynoszących nadzieje pozytywne zmiany dokonujących się przez mniej lub bardziej radykalne odwrócenia. Te ostatnie są kluczowe, gdyż łączą się z przewrotnością, która czyni sztukę tak intrygującą.

Artyści:

Monica Bonvicini, Angelika Fojtuch, Tamás Kaszás, Zofia Kulik, Grigor Khatchatrian, Adrian Paci, Ewa Partum, Ali Kazma, Mladen Stilinović, Janek Simon, Paulina Ołowska, Haegue Yang, Thea Djordjadze, Ján Mančuška, Johanna Billing, Teresa Tyszkiewicz, Zoran Todorović, Robert Maciejuk, Katarina Zdjelar.

Kuratorzy: Jarosław Lubiak, Maria Morzuch

źródło: Muzeum Sztuki | Dla Was